zondag 27 februari 2011

Met een bord Brinta terug naar je kindertijd

In zijn onlangs verschenen boek Gekleurd Verleden gaat Cretien van Campen uitgebreid in op de kracht van zintuiglijke ervaringen bij het ophalen van herinneringen. Hierbij schuwt hij een inkijkje in het binnenste van de hersenpan niet. Geuren zijn bij uitstek in staat om door te dringen tot de emotionele lagen van de menselijke psyche, schrijft Van Campen. Dit komt omdat de centra voor geur en emotie dicht bij elkaar liggen in de hersenen.


Een geurflard uit de keuken reproduceren tot een coherent verhaal uit je geheugen, gebeurt dankzij een fraai samenspel in de hersenen. Diep in de hersenen verborgen zit de amygdala, die hormonen laat vrijkomen om aan de geur een emotionele lading te geven. Vlak daarbij ligt de hippocampus, die deze flard verbindt met aanverwante indrukken, en er als het ware een betekenis aan geeft. En om er vervolgens een coherent verhaal van te kunnen maken kun je niet zonder de prefrontale cortex, het besturingssysteem van je hersenen.

Terug naar de kindertijd
Kinderen blijken namelijk tot ongeveer hun elfde jaar hun indrukken vooral vast te leggen in geur en smaak, naast andere niet talige indrukken als beeld, geluid en tast. Daarna worden de talige indrukken belangrijker, wat verklaart waarom oudere mensen met de geuren uit de keuken vooral worden teruggevoerd naar hun kindertijd.
Het fenomeen om via geuren en smaken terug te keren naar vroegere jaren staat bekend als de Proustervaring, een woord dat verwijst naar de Franse auteur Marcel Proust (1871 – 1922). Zijn levenswerk is A la recherche du temps perdu, waaraan hij vanaf 1909 tot aan zijn dood heeft gewerkt en uiteindelijk zeven boekdelen beslaat. De belangrijkste scene uit deze romancyclus handelt om het eten van een stukje cake (madeleine) dat gedoopt in een glas bloesemthee bij Marcel Proust tal van herinneringen tot leven wekt, waarna langzaamaan een hele stroom  verhalen op gang komt over  zijn kindertijd. De romancyclus, in het Nederlands vertaald als Op zoek naar de verloren tijd, is een ode aan de kracht van de zintuiglijke ervaring, met geur en smaak als belangrijkste motoren om verhalen op gang te brengen.

Beleving van geluk
De hamvraag voor Etenstijd is hoe de geuren en smaken uit de keuken van de Globe de verhalen op gang kunnen brengen bij mensen bij wie de hersenen zo ernstig zijn aangetast. Zo is bij Alzheimer-patiënten met name de hippocampus aangetast, lees: verschrompeld in vergelijking tot gezonde mensen. Van Campen weet dat geuren en smaken in algemene zin bij bejaarden verborgen verhalen naar boven kunnen brengen en bijdragen aan hun welbevinden, omdat via die verhalen de oh zo belangrijke interactie met andere mensen tot stand komt. “Mensen in verpleeghuizen hebben de neiging om zich terug te trekken. Het samenzijn rondom het eten is hoe dan ook een bijdrage aan de beleving van geluk.”
In zijn boek staat Van Campen stil bij slow food, de in Italië ontstane beweging die bepleit terug te keren naar authentieke voedingsmiddelen. Dus ook naar voedingsmiddelen die vroeger gangbaar waren, wat helpt om terug te keren bij de verhalen van toen. “Generaties delen bepaalde ervaringen, zoals muziek maar ook voedsel, zoals de Brintapap waar mijn generatie mee groot is gebracht. Die verhalen kunnen mensen samen brengen.”

Cretien van Campen. Gekleurd verleden.2010.  Uitgeverij Zien.
isbn 978 90 815675 10

Gerelateerde artikelen:

Geen opmerkingen:

Een reactie posten